Hiperbaria – opis metody
Od 2002 roku w Centrum Leczenia Oparzeń stosuje się do leczenia pacjentów terapię tlenem hiperbarycznym. Pierwsze zabiegi w komorze HBO zastosowano podczas wybuchu metanu w kopalni Rydułtowy. Sprzęt stosowany w terapii tlenem to komory hiperbaryczne. Na wyposażeniu Centrum znajdują się się komory jednoosobowe i wieloosobowe.
Tlen hiperbaryczny (HBO) to tlen o ciśnieniu podwyższonym (od 1,5 do nawet ponad 3 razy) w porównaniu z ciśnieniem atmosferycznym. W terapii tlenem hiperbarycznym skład mieszaniny oddechowej to prawie albo dokładnie 100% tlenu (a więc około 5 razy więcej niż w powietrzu.
Przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym, tlen potrzebny do tkankowego metabolizmu jest przenoszony przez krew w hemoglobinie erytrocytów. Tylko nieznaczna jego ilość jest fizycznie rozpuszczona w surowicy krwi. Z powodu utrudnionej dyfuzji, powodowanej takimi czynnikami jak zaburzenia i obrzęk, zależny od ciśnienia transport tlenu do tkanek może być niewystarczający dla zabezpieczenia ich potrzeb metabolicznych. Jeśli tętnicza prężność tlenu będzie znacznie wyższa niż fizjologiczna (ok. 100mmHg), to nastąpi znacznie większa, niezależna od zawartości tlenowej hemoglobiny, dyfuzja tlenu do tkanek peryferyjnych, zabezpieczająca nie tylko ich potrzeby metaboliczne, ale również przyspieszająca proces gojenia.
Pierwotnym skutkiem podania tlenu pod ciśnieniem wyższym niż atmosferyczne, jest rozpuszczenie w surowicy krwi znacznie większej jego ilości przy znacznie zwiększonym ciśnieniu parcjalnym. Ma to istotne znaczenie fizjologiczne bowiem większa zawartość tlenu w surowicy zwiększa stopień i obszar jego przenikania z naczyń kapilarnych, pomimo ewentualnych barier wynikających z obrzęku i hipoperfuzji. W ten sposób tlen staje się bardziej dostępny dla uszkodzonych tkanek, nawet gdy dopływ krwi do nich jest poważnie utrudniony a erytrocyty nie są w stanie przedostać się przez zwężone naczynia kapilarne. Polepsza to gojenie się ran poprzez zwiększenie aktywności makrofagów, proliferacji fibroblastów, syntezy kolagenu, angiogenezy i przyspieszenie epitelizacji.
Innym ważnym skutkiem tlenoterapii hiperbarycznej jest zmniejszenie obrzęku tkankowego. Najczęściej tłumaczy się to zwężaniem naczyń z powodu wysokiego ciśnienia parcjalnego tlenu krwi tętniczej. To z kolei prowadzi do odwrócenia przepływu śródkapilarnego i reabsorcji płynu pozanaczyniowego do krążenia. Hiperbaria tlenowa zabezpiecza również mikrokrążenie przed wytrącaniem złogów białkowych i ich adhezji endotelialnej.
Sprzęt stosowany w tego typu terapii to komory hiperbaryczne. W zależności od konstrukcji rozróżnia się ich dwa rodzaje: jednoosobowe (tzw. monoplace chambers) i wieloosobowe (multiplace chambers).
Komorę pierwszego typu stanowi specjalny cylinder, którego cała objętość w obecności pacjenta, znajdującego się przeważnie w pozycji leżącej, wypełniana jest tlenem. Nie są konieczne w takim przypadku kaptury lub maski do oddychania. Przezroczysta konstrukcja umożliwia pacjentowi oglądanie audycji telewizyjnych, możliwe jest także doprowadzenie sygnału radiowego. Wewnątrz cylindra nie instaluje się urządzeń elektrycznych z uwagi na ryzyko pożaru. Komunikację z personelem medycznym zapewnia interkom.
Komory wieloosobowe umożliwiają swobodne wejście do jej wnętrza i poruszanie się w nim. Każdy pacjent posiada własne stanowisko poboru tlenu, podawanego przez maskę. Większa przestrzeń zmniejsza lęk przed zamknięciem w ciasnych pomieszczeniach. Główny przedział wypełniony jest powietrzem możliwe jest więc instalowanie urządzeń elektrycznych w samej komorze. Pacjentowi podczas zabiegu towarzyszy zawsze osoba z personelu medycznego. Jest więc możliwość leczenia chorych w stanie krytycznym.
Każdy typ komory posiada zainstalowany na zewnątrz panel kontrolny, którego zadaniem jest utrzymywanie stałych warunków środowiskowych w jej wnętrzu. Jego obsługą zajmuje się zawsze wykwalifikowany personel, w skład którego wchodzi lekarz, pielęgniarka oraz operator komory.
Sprężanie powoduje ogrzanie się atmosfery wewnątrz komory, rozprężanie z kolei wywołuje uczucie chłodu. Pacjentom uczestniczącym w zabiegach towarzyszą zazwyczaj trzaski w uszach, spowodowane zmianą objętości powietrza w uchu środkowym, oddziaływującym na błonę bębenkową. Kompensacja tych zmian odbywa się poprzez jamę nosową. Do działań ubocznych należą ponadto: klaustrofobia, podrażnienie i zwłóknienie płuc, drgawki, okresowa krótkowzroczność.
Przy stosowaniu terapii HBO nie ma zagrożenia dla pacjenta, gdyż nawet jeśli wystąpią opisane powyżej objawy, po zakończeniu terapii następuje szybka regeneracja i samoistne wygojenie.